طب سوزنی یا سوزن درمانی چیست؟

#طب_سوزنی #سوزن_درمانی #دانستنی #بیشتر_بدانیم

طب سوزنی یا سوزن درمانی که به زبان چینی به آن ژن جیو (ZHEN JIU) گفته می‌شود مهم‌ترین شاخه طب سنتی چین است که با فروکردن سوزن‌های بسیار نازک به نقاط خاصی از بدن که گذرگاه‌های انرژی دانسته می‌شوند، باعث تسکین درد و یا درمان مشکل خاصی از بیمار می‌شود. براساس تئوری طب سوزنی، این نقاط خاص بر روی مسیرهای خاصی از بدن با نام گذرگاه قرار دارند که انرژی حیات که در زبان چینی به آن «چی» (QI) گفته می‌شود در آن ها جریان دارد.

تاریخچه طب سوزنی

تاریخچه استفاده از طب سوزنی در کشور چین به دوران نوسنگی بازمی‌گردد که در آن زمان از سنگ‌هایی نوک تیز به نام «بیان شی» استفاده می‌شد. سوزن‌های سنگی طب سوزنی مربوط به پنج هزار سال پیش توسط باستان‌شناسان در کشور چین کشف شده‌است. نخستین کتاب چینی که در آن در مورد طب سوزنی بحث شده‌است کتاب «طب داخلی کلاسیک امپراتور زرد» می‌باشد که در حدود ۲۳۰۰ سال پیش نوشته شده‌است. البته به استناد متون پزشکی غربی رگه‌هایی از طب سوزنی در کشور ایران یافت می‌شود، چنانچه که ابن سینا در درمان برخی از بیماری‌ها از نقاط طب سوزنی بهره می‌برده. مثلاً در درمان سیاتیک ابن سینا از نقاط طب سوزنی گوش استفاده می‌کرده است. (دکتر لیلی هاشمی – پزشک طب سوزنی )

تئوری طب سنتی چین

به باور طب سوزنی ریشه هر بیماری را می‌توان در اختلال بوجود آمده در الگوی انرژی حیاتی الکترومغناطیسی بدن جستجو کرد و بنابراین هر بیماری را می‌توان با اصلاح این الگو درمان نمود. این بدین معنی است که اگر بدن ما در هماهنگی با انرژی های درونی خود باشد بطور طبیعی سالم خواهیم بود. در چنین شرایطی یاخته‌ها و دستگاه ایمنی بدنمان در حداکثر توانایی و ظرفیت برای مقاومت در برابر عوامل بیماری‌زا می‌باشد. هر بیماری نخست خود را به صورت یک اختلال در تعادل انرژی حیاتی در مسیرهای انرژی زیستی و همین‌طور اندام‌های حیاتی بدن نشان می‌دهد. چنانچه بیماری در این مرحله اولیه درمان نشود تبدیل به یک بیماری علامت دار یا اختلال عملکرد مزمن می‌شود.

تئوری یین و یانگ پایه‌ای‌ترین مفهوم در طب سوزنی می‌باشد. دراین طب باور براین است که جهان هستی از تعامل و ترکیب این دو نیروی متضاد به حیات خود ادامه می‌دهد. هر اندام بدن نیز در درون خود دارای بعد یین و یانگ می‌باشد. مجموعه یین و یانگ بدن در حالت بهینه و سلامت در تعادل است اما بیماری هنگامی عارض می‌شود که تعادل میان یین و یانگ بیش از حد نوسانهای معموال در شبانه روز برهم بخورد. در صورت افزایش یانگ (و کاهش یین) بیماری با طبیعت گرم و در صورت افزایش یین (و کاهش یانگ) بیماری با طبیعت سرد ظاهر می‌شود.

درمان بیماری در طب چینی، شامل جایگزین نمودن یین یا یانگ کاهش یافته یا آرام نمودن یانگ یا یین اضافی است. به این ترتیب پزشک می‌تواند به شعور ذاتی بدن بیمار کمک کند تا تعادل ازدست‌رفته خود را دوباره بدست آورد. به این منظور، پزشک از طریق معاینه زبان و نبض و توجه به شرح حال بیمار تلاش می‌کند ریشه اصلی بیماری و نیز طبیعت بیماری را تشخیص دهد تا بتواند با بکارگیری روش های مختلف نظیر طب سوزنی، گیاه‌درمانی، اصلاح شیوه زندگی (رژیم غذایی، فعالیت بدنی،..) با فناوری‌های امروزی، به بهبود بیماری کمک کند. هنگامی که تعادل انرژی‌های درونی و نیروهای یین و یانگ در بدن مستقر می‌شود، تعادل به بدن بازمی‌گردد.

طب سوزنی مهم ترین بخش طب سنتی چین به حساب می‌آید و اصل اساسی در آن، درمان بیمار به عنوان یک کلیت ترکیب یافته از ابعاد سه‌گانه جسم، ذهن و روح از طریق توجه به ریشه‌های اصلی بیماری و نه صرف سرکوب علائم مربوط به بیماری است.

در این شیوه درمانی پزشک با وارد نمودن سوزن های استریل ظریف و یکبار مصرف از جنس استیل در سطح بدن (بسته به موضع از زیر پوست تا بافت چربی و حداکثر تا عضله)، با به حرکت درآوردن جریان الکترومغناطیسی (Qi) موردنیاز برای کارکردن صحیح سلول ها و بافت های بدن، از یکسو انباشتگی و انسداد چی را برطرف می‌کند و از سوی دیگر کمبود انرژی حیاتی را در اندام‌ها و مسیرهای مربوط به آن ها را در سراسر بدن، درمان می‌کند.

سوزن‌های مورد استفاده در این طب بسیار ظریف است و به همین دلیل معمولاً باعث احساس درد نمی‌شود. البته گاهی در منطقی از سطح بدن که انباشتگی چی وجود داشته باشد ممکن است احساس درد ملایم یا سوزش در محل واردکردن سوزن احساس شود که ظرف چندثانیه به احساس خوشایندی از گرما، جریان، آرامش و رهایی تبدیل شود.

طب سوزنی دانش دقیق و حساب شده‌ای برای تأثیرگذاری بر تولید، فرایند، ذخیره‌سازی، توزیع و عملکرد انرژی حیاتی در ارگانیسم انسانی است. طب سوزنی کمک می‌کند تا تعادل چی در بدن به وضعیت مطلوب بازگردد و از راه استقرار در وضعیت پایدار چنین تعادلی، فرد می‌تواند تجربه هماهنگی با کل هستی که همان تعریف اصلی سلامت می‌باشد را تجربه کند.

اثر بخشی طب سوزنی

انجمن طب سوزنی بریتانیا پس از بررسی پیامدهای درمان سی و چهار هزار بیمار توسر ۵۷۴ درمانگر طب سوزنی، با ارائه مقاله‌ای در مجله معتبر «ژورنال بریتانیایی پزشکی» British Medical Journal در ماه سپتامبر ۲۰۰۱ چنین اعلام نمود که طب سوزنی در صورتی که توسط پزشکان آموزش دیده در دوره‌های استاندارد انجام شود، بسیار ایمن و فاقد هرگونه عارضه جدی است. بیشتر بیماران، طب سوزنی را با تزریقات مقایسه می‌کنند، و به همین دلیل با ترس و نگرانی زیادی مواجه می‌شوند؛ ولی لازم است ذکر شود که سوزن‌ها، بسیار باریک و صیقلی طراحی شده‌اند تا بیمار دردی حس نکند، و اگر دردی ایجاد شود معمولاً در حد یک پشه گزیدگی می‌باشد. امروزه طب سوزنی به عنوان مهم ترین رویکرد در طب چین، پرطرفدارترین شیوه طب سنتی بین پزشکان در سراسر جهان است. طی پنجاه سال گذشته، تعداد بیشماری از پزشکان از کشورهای گوناگون پس از طی دوره پزشکی عمومی یا دوره تخصصی پزشکی کلاسیک با تحصیل در دانشگاه‌ها و دانشکده‌های بین‌المللی طب سوزنی چین نظیر آکادمی طب سوزنی پکن (CBIATC) و شانگهای، این طب را فراگرفته و در کشورهای خود مشغول به طبابت با این شیوه می‌باشند. طب سوزنی در بسیاری از بیماری‌ها جایگاه درمانی ویژه‌ای دارد و در درمان برخی بیماری‌ها یک سروگردن بالاتر از طب نوین قرار می‌گیرد. به عنوان مثال سردردهایی با منشأ نامشخص و یا درمان پای بی قرار و یا حتی اختلالات روحی _ روانی همچون استرس و اضطراب پاسخ مناسبی به درمان طب سوزنی می‌دهند و یا موارد دیگری از بیماری ها برای درد حاد کمر، طب سوزنی اثر مثبتی نداشته است ولی در دردهای مزمن کمر اثر بخشی مثبتی مشاهده شده است. این اثر مثبت تفاوتی با اثر درمان های معمول پزشکی امروزی یا سنتی نبوده‌است.

اثر طب سوزنی در همراهی با روش باروری آزمایشگاهی (IVF) هم مثبت و هم منفی بوده‌است.

در مورد اثر آن بر تهوع و استفراغ بعد عمل پژوهش‌ها نشان داد که طب سوزنی اثر مثبتی داشته اما اثرش کمتر یا مساوی با اثرات داروهای رایج بوده است. اثر این نوع درمان بر تهوع ناشی از بارداری پنجاه درصد بیش از اثر درمان توسط دارونما بوده است.

اثر طب سوزنی بر درد گردن در مطالعاتی بیشتر از اثر درمان توسر دارونما بوده‌است.

اثر درمانی طب سوزنی بر درد مزمن شانه مثبت بوده است.

در مورد اثر بر دردهای آرتروز نتایج پژوهش‌ها نقض‌کننده هم هستند. هم نتایج مثبت و هم نتایج منفی از این تحقیقات به دست آمده‌است.

در پی یک بازبینی سیستمیک پژوهش‌ها مشخص شد که طب سوزنی اثری در درمان ماهیچه‌ درد الیافی (فیبرومیالژی) ندارد.

در مورد این بیماری‌ها، مطالعه گروه کوچران (Cochrane Collaboration) نتوانست شواهدی مبنی بر اثر مثبت یا منفی به نفع طب سوزنی بیابد که این به علت تحقیقات ضعیف، مبهم و بد کیفیت بوده و نیاز به مطالعات بهتر احساس می‌شود:

آسم، فلج بل، وابستگی به کوکائین، افسردگی بالینی، دیس منوره (با استفاده از تحریک الکتریکی پوست), صرع، گلوکوم، بی‌خوابی، سندرم روده تحریک‌پذیر، تحریک زایمان بچه، آرتریت روماتوئید، درد شانه، روان گسیختگی، ترک سیگار، سکته حاد، توانبخشی پس از سکته، آرنج تنیس‌بازان و فراموشی عروقی.

خطرات طب سوزنی

در رابطه با خطرات و عوارض طب سوزنی می‌توان گفت که این روش درمانی در صورتی که توسط پزشک مجرب انجام شود تقریباً کم خطرترین و کم عارضه‌ترین شیوه درمانیست. در صورتی که فرد دچار اختلال خونریزی دهنده باشد و یا از داروهای رقیق کننده خون استفاده کند، استفاده از طب سوزنی برای وی خطرناک می‌باشد. همچنین استفاده از سوزن‌هایی که بخوبی ضدعفونی و استریل نشده‌اند، خطر آلوده شدن فرد را بدنبال دارد.

طب سوزنی در ایران

در ایران تمایل به این نوع درمان گسترش یافته و کلینیک‌های گوناگونی برای آن تأسیس شده است. معاون وزیر بهداشت ایران اعتقاد دارد که طب مکمل شامل رشته‌های مختلف مانند کایروپراتیک، طب سوزنی و همیوپاتی است که هیچ‌کدام از آن ها در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور تدریس نمی‌شود و معدود افرادی که در این رشته‌ها در کشور فعالیت دارند، خارج از کشور دوره دیده‌اند. به گفته وی کمتر از ۳۰۰ نفر از افراد دوره دیده این رشته‌ها در خارج از کشور، در ایران فعالیت قانونی دارند.

منبع: ویکی پدیا