ویژگی های منابع طبیعی ایران

#منابع_طبیعی #دانستنی #بیشتر_بدانیم

 تنوع انواع گوناگون خاک در ایران که هر کدام از آن ها برای ایجاد یک محیط طبیعی و یا گیاهان غالب ویژه مفید به نظر می‌رسند و وجود آب و هواهای گوناگون در این سرزمین وسیع و نیز واقع شدن در مجاورت دریای مازندران در شمال و همچنین کرانه‌های خلیج فارس و دریای عمان در جنوب ، پستی و بلندی ها و توپوگرافی ویژه ایران وضعی را بوجود آورده است که بتوان به انواع مختلف گیاهان و جانوران گرمسیری ، معتدل سردسیری در ایران اشاره نمود. بسیاری از نقاط ایران به استثنای قسمت هایی چند از جمله کرانه دریای خزر و غرب کشور ، از دیدگاه منابع طبیعی و ثروت منابع گیاهی و جانوری ، ذخیره‌های آب در تنگناهای شدید قرار دارد.

ویژگی های کرانه دریای خزر

در کرانه‌های دریای خزر آب و هوای معتدل از نوع مدیترانه‌ای یا شبه مدیترانه‌ای توأم با بارندگی فراوان و محبوس شدن در بین دریا و دامنه‌های شمالی البرز ، جلگه‌های رسوبی بسیار حاصلخیز و مستعد را بنا نهاده است. جنگل ها ، مراتع و زمین‌های حاصلخیز برای باغداری و زراعت همه ، نشانه‌هایی از ویژگی ها و توان های طبیعی این سرزمین زرخیز است که تنها 4 درصد از خاک کشورمان را شامل می‌شود.

منابع جنگلی ایران

جنگل‌ها از جمله مهم ترین ثروت های طبیعی ایران هستند و هم اکنون با وسعتی به مراتب کمتر از چند دهه گذشته استقرار دارند.جنگل‌های ایران در شمال در حد متراکم و در دیگر نقاط به صورت پراکنده مشاهده می‌شوند که در این حال گرانبهاترین جنگل‌های ایران در گیلان ، مازندران و استان گلستان یافت می‌شود. ایرانیان باستان ، جنگل و پوشش گیاهی را منشأ خیر و برکت می‌دانستند. زیرا منابع جنگلی سرمایه‌ای سرشار هستند که نیازهای انسان ها را برآورده می‌کنند.

علاوه بر جنگل‌های شمال ، در منطقه غرب و جنوب غرب و حتی شمال شرق ایران می‌توان شاهد وجود جنگل بود. منتها جنگل‌های تنک و پراکنده که البته با جنگل‌های کرانه‌های شمالی قابل مقایسه نیستند. در این میان جنگل‌های غرب و جنوب غرب ایران که درختان غالب آن ها بلوط است، پس از جنگل‌های شمال ، حائز اهمت هستند. حفظ و حراست جنگل‌های ایران از اهمیت زیادی برخوردار است باید نسبت به تداوم و شکوفایی آن ها کوشا باشیم.

اهمیت جنگل

از هر هکتارجنگل‌های شمالی سالانه تا 20 میلیون متر مکعب چوب بدست می‌آید. از موارد دیگر اهمیت جنگل ، محافظت از خاک است. اصولاً در یک ناحیه ارتباط تنگاتنگی بین جنگل و پوشش گیاهی آن با فرسایش خاک وجود دارد. از سوی دیگر ، جنگل در اعتدال آب و هوایی نقش اساسی ایفا می‌کند. بطور کلی پوشش گیاهی و بویژه جنگل‌ها به عنوان ریه تنفسی محیط زیست که برای بسیاری از باکتری ها و قارچ های تک‌سلولی و نیز برخی از حشرات مضر ، خطرناک است.

مراتع ایران

در زمینه مراتع در ایران در مراکز علمی و پژوهشی ، سخن بسیار است. ولی از این منابع ثروتی و طبیعی باید به صورت جدی و عملی محافظت صورت گیرد. بطور کلی مرتع به زمینی گفته می‌شود که در فصلی از سال مورد استفاده دام ها قرار می‌گیرد. به واقع از گستره مراتع ایران آمار قابل پذیرشی دردست نیست. بطور کلی کیفیت مراتع را از لحاظ کیفیت پوشش مورد بررسی قرار می‌دهند. مراتع عالی کشور یک درصد ، مراتع خوب 5 درصد ، مراتع متوسط 14 درصد و باقیمانده مراتع ضعیف یا زمین های عاری از پوشش گیاهی را شامل می‌شوند.

علت گستردگی مراتع نامرغوب ایران

زیاد بودن مراتع نامرغوب ایران بواسطه آب و هوای خشک کشور و استقرار کمربند پرفشار جنب گرمسیری در فصل گرم و نیز دخالت بی‌رویه انسان است. این در حالی است که یک پنجم خاک ایران از کویر و زمین های بی‌حاصل و بایر پوشیده شده است. البته متخصصان منابع طبیعی که از ایران بازدید کرده‌اند گزارش هایی در خصوص وضعیت به مراتب بهتر پوشش گیاهی در ایران داده‌اند.

اهمیت مراتع

مراتع کشورمان اگر چه در قسمت اعظم خاک ایران ، کیفیت قابل ملاحظه‌ای ندارند، ولی بسیار ارزشمند هستند. ارزش مراتع تنها از دیدگاه تغذیه دام و تولید فرآورده‌های دامی و لبنی نیست، بلکه اهمیت آن ها از لحاظ یک پوشش مفید است که در تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش عمل می‌نماید. بطور کلی اهمیت مراتع را می‌توان به این ترتیب بیان کرد. تنظیم گردش آب در طبیعت ، ایجاد فضای سبز در لطیف کردن هوا ، تأمین غذا و مأمن برای حیات وحش بویژه پرندگانش ، تأمین علوفه مورد نیاز دام ، تولید محصولاتی از قبیل گیاهان دارویی ، صنعتی و … .

منابع طبیعی آب های ایران

از جمله مهم ترین عوامل حیاتی محیط زیست ، آب است. در واقع برای توسعه یک کشور آب و مطالعه آن اهمیت زیادی دارد.

منابع آبی و بارش در ایران

میانگین بارش سالانه کشورمان 240 میلی متر است (حدود 3/1 میانگین بارندگی کره زمین) که این خود می‌تواند ارزش‌های حیاتی را به بار آورد. میانگین ریزش‌های جوی کشور بین 400-370 میلیارد متر مکعب در سال برآورده شده که از این میزان 300 متر مکعب در قسمتهای کوهستانی و دامنه‌ها بیشتر به صورت برف نازل می‌شود و ارزش زیادی را در آبدهی رودخانه‌ها به صورت دائمی و فصلی ، چشمه‌سارها قنات ها و نیز منبع اصلی تغذیه آب زیرزمینی است.

یکی از منابع کشورمان به آب رودهای کشورهای همسایه مربوط می‌شود که به ایران وارد می‌شوند. اترک ، ارس ، هریرود ، هیرمند از کشورهای ترکمنستان ، ترکیه و افغانستان سرچشمه می‌گیرند که به دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان و به دریاچه‌ها و رودهای داخلی می‌ریزند. این آب ها در تداوم سفره‌های آب زیرزمینی اهمیت زیادی دارند. متأسفانه در دو دهه اخیر استفاده از آب های زیرزمینی و حفر بی‌رویه چاه ها ، افت آب را تا حد زیادی باعث شده است.

چشم انداز

آب و هوا ، نوع خاک و وجود ناهمواری ها ، موقعیت جغرافیایی و در مجموع محیط طبیعی در پویایی یک کشور نقش بسزایی را ایفا می‌کنند. در نتیجه محیط طبیعی در شکل‌یابی و نوع فعالیت های انسانی آثار مهمی به جای می‌گذارد. منابع طبیعی هر کشور به عنوان ثروت ملی محسوب می‌شوند که به عنوان میراث ارزنده‌ای هستند و بایستی آن ها را برای نسل های بعدی محافظت کنیم. حفاظت ، احیا ، اصلاح و توسعه این منابع از جمله اقدام های ارزنده‌ای است که باید به آن جامه عمل بپوشانیم.

منبع: دانشنامه رشد